تعمیر برد مدار الکترونیکی چیست؟
تعمیر برد مدار الکترونیکی به معنای تعمیر و مونتاژ بردهای آسیب‌دیده است. این فرایند در تجهیزاتی مانند تلفن همراه و رایانه‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. در صورتی که برد مدار چاپی، که به عنوان مغز دستگاه عمل می‌کند، دچار آسیب شود یا در مونتاژ آن نقصی وجود داشته باشد، عملکرد کل سیستم با اختلال مواجه می‌شود.
اهمیت بردهای مدار الکترونیکی
بردهای مدار الکترونیکی یکی از اجزای اصلی فناوری مدرن هستند. در اکثر دستگاه‌های الکترونیکی اطراف شما، مانند گوشی، لوازم خانگی و رایانه‌ها، این بردها وجود دارند و مانند مغز انسان، سایر اجزا را مدیریت و کنترل می‌کنند.
مراحل اصلی فرایند تعمیر
تعمیر برد الکترونیکی معمولاً شامل چند مرحله اساسی است:
مرحله اول: تشخیص خرابی
کارشناسان با استفاده از روش‌هایی مانند بازرسی چشمی، اندازه‌گیری با دستگاه‌ها و به‌کارگیری تجهیزات تست تخصصی، قطعات معیوب را شناسایی می‌کنند.
مرحله دوم: رفع خرابی شناسایی‌شده
این مرحله شامل ترمیم اتصالات شکسته، رفع اتصالات کوتاه و تعویض قطعات سوخته است.
مرحله سوم: تست برد تعمیرشده
در این مرحله، برای اطمینان از عملکرد صحیح برد، آن را مورد آزمایش قرار می‌دهند.
تعمیر برد مدار الکترونیکی چگونه انجام می‌شود؟
مرحله اول: بررسی فیزیکی
در این مرحله، بررسی می‌شود که آیا روی برد تغییر رنگ، برآمدگی، شکستگی قطعه یا سوختگی وجود دارد یا خیر.
مرحله دوم: تست قطعات
در این مرحله، هر یک از قطعات به صورت جداگانه تست می‌شوند. برای اندازه‌گیری ولتاژ، مقاومت و جریان از دستگاه‌هایی مانند مولتی‌متر، اسیلوسکوپ و آنالایزر منطقی استفاده می‌شود تا محل دقیق نقص شناسایی شود.
نحوه عیب‌یابی مهم‌ترین قطعات بردهای الکترونیکی
هر مدار الکتریکی و الکترونیکی از یک یا چند قطعه زیر تشکیل شده است:
۱. خازن
خازن یک المان دوپایه است که انرژی الکتریکی را به صورت میدان الکتریکی در خود ذخیره می‌کند. از خازن‌ها برای ذخیره ولتاژ، نویزگیری و فیلتر در مدارهای الکترونیکی استفاده می‌شود.
برای تست سلامت خازن می‌توان از مولتی‌متر در حالت تست اتصال (Continuity) استفاده کرد. اگر مولتی‌متر قابلیت اندازه‌گیری ظرفیت خازن (Capacitance) داشته باشد، می‌توان یکی از پایه‌ها را از برد جدا کرده و با رعایت قطبیت، ظرفیت آن را اندازه‌گیری کرد.
۲. سلف
سلف یک المان دوپایه است که انرژی را به صورت میدان مغناطیسی ذخیره می‌کند. اگر مولتی‌متر قابلیت اندازه‌گیری اندوکتانس (Inductance) داشته باشد، می‌توان مقدار آن را اندازه‌گیری و با مقدار درج‌شده روی سلف مقایسه کرد.
۳. مقاومت
مقاومت یک المان دوپایه است که در برابر عبور جریان مقاومت نشان می‌دهد. واحد اندازه‌گیری آن اهم است و در بسیاری از مدارها به تعداد زیاد استفاده می‌شود.
برای تست مقاومت، ابتدا مقدار نامی آن را مشخص کرده و سپس با استفاده از اهم‌متر اندازه‌گیری کنید. مقاومت‌های DIP با نوارهای رنگی و مقاومت‌های SMD با اعداد چاپ‌شده روی بدنه مشخص می‌شوند. برای اندازه‌گیری دقیق، حداقل یک پایه از مدار جدا شود.
۴. مدارهای مجتمع (IC)
مدارهای مجتمع قطعات نیمه‌هادی هستند که عملکردهای متنوعی را در یک تراشه کوچک انجام می‌دهند. برخی تراشه‌ها بیش از ۱۰۰ پایه دارند. انواع متداول IC شامل رگولاتورها، آپ‌امپ‌ها، میکروکنترلرها، میکروپروسسورها، حافظه‌ها و سایر تراشه‌های خاص هستند. عملکرد صحیح این قطعات بسته به نوع و کاربرد آن‌ها متفاوت است و تست هر IC معمولاً نیازمند روش‌ها و ابزارهای مخصوص خود است.
۵. دیود
دیود یک المان دوپایه است که جریان را تنها در یک جهت عبور می‌دهد. برای تست سلامت دیود، مولتی‌متر را در حالت تست دیود قرار دهید. پراب قرمز را به آند و پراب مشکی را به کاتد وصل کنید؛ در این حالت مولتی‌متر باید مقدار یا صدای بوق کوتاه بدهد. سپس جای پراب‌ها را عوض کنید؛ مولتی‌متر باید مقدار ۱ یا OL نمایش دهد.
۶. ترانزیستور
ترانزیستورها (مانند BJT و MOSFET) المان‌های سه‌پایه از جنس نیمه‌هادی هستند که برای تقویت یا سوئیچ جریان استفاده می‌شوند.
هزینه تعمیر برد مدار الکترونیکی
هزینه تعمیر به مواردی مانند شدت خرابی برد، مدت زمان تعمیر و کیفیت قطعات استفاده‌شده بستگی دارد.
عوامل مؤثر بر قیمت:
- برد بزرگ‌تر و پیچیده‌تر معمولاً هزینه بیشتری دارد.
- وسعت خرابی (آسیب به یک بخش در مقابل چندین بخش) تأثیر قابل توجهی بر هزینه دارد.
مدت زمان تعمیر:
مدت زمان تعمیر بستگی به نوع و شدت خرابی دارد. خرابی‌های کوچک معمولاً در چند ساعت یا دو روز تعمیر می‌شوند، اما خرابی‌های بزرگ و پیچیده ممکن است تا چند روز یا چند هفته طول بکشند.
سوالات متداول
۱. تعمیر برد الکترونیکی چقدر زمان می‌برد؟
مدت زمان تعمیر بستگی به نوع و شدت خرابی دارد. خرابی‌های کوچک معمولاً طی چند ساعت یا یکی دو روز تعمیر می‌شوند، اما خرابی‌های بزرگ و پیچیده ممکن است چند روز یا حتی چند هفته طول بکشد.
۲. هزینه تعمیر برد چگونه محاسبه می‌شود؟
هزینه تعمیر به مواردی مانند شدت خرابی برد، تعداد و نوع قطعات معیوب، و کیفیت قطعات استفاده‌شده بستگی دارد. بردهای بزرگ‌تر و پیچیده‌تر معمولاً هزینه بیشتری دارند.
۳. آیا همه بردها قابل تعمیر هستند؟
بسیاری از بردها قابل تعمیر هستند، اما اگر آسیب گسترده باشد یا برخی قطعات خاص موجود نباشند، ممکن است تعمیر اقتصادی نباشد. حتما با کارشناسانی که تعمیر برد انجام می دهند مشورت بگیرید.